De waarheid bestaat niet! Waar of niet waar?

“Waarheid en Relativisme”, is dat een thema waar studenten willen over nadenken? Zeker weten. Op zondag 1 maart kwamen 20 universiteitsstudenten van Gent, Antwerpen, Leuven, Brussel en Louvain-la-Neuve samen in de streek van Aalst (Borsbeke) voor een tweetalige dag van studie en debat over het thema “Waarheid en Relativisme”. Dit initiatief ging uit van de universitaire residenties Bauloy (Louvain-la-Neuve) en Arenberg (Leuven)

Het eerste thema dat ontwikkeld werd door Vincent Delannoy, licentiaat in de wijsbegeerte en de letteren, behandelde de status van de waarheid in een maatschappij die overheerst wordt door het sentimentalisme. Na het aanhalen van de sociale uitingen van de sentimentele overheersing in onze westerse maatschappijen, stelde de spreker vragen omtrent de historische oorsprong ervan door het onderscheiden van drie belangrijke bakens: het nominalisme van Ockham, de epistemologie van Kant, de culturele en artistieke stroming van het Romantisme. Zoveel stadia die door de inspraak van het menselijk verstand te beperken, de weg naar het sentimentalisme openen. Uiteindelijk toonde hij aan dat de werkwijze van onze maatschappijen de sociale verwoording blijkt te zijn van het epistemologische en morele relativisme.

Etienne Montero, professor in de rechten, heeft zich als jurist de vraag gesteld omtrent de plaats van de morele en godsdienstige overtuigingen in de openbare sfeer: wat met de vrije uitdrukking van de religieuze overtuigingen; hoe het beginsel van de laïciteit van de Staat te begrijpen; hoe zijn de verhoudingen tussen de ethiek en het recht; wat is de natuur van de democratie en hoe wordt zij gehandhaafd? Tot besluit, na een uiteenzetting gevuld met uit de zeer actuele discussies gehaalde concrete voorbeelden, onderstreepte hij het belang van de overtuigingen als conditio sine qua non om een echt democratisch debat te kunnen voeren.

Hoe verhouden zich het relativisme en het christendom? Hebben de godsdiensten niet alle dezelfde waarde en is hun aanspraak op de waarheid niet onverschuldigd? In zijn uiteenzetting heeft E. H. Jacques Leirens, doctor in de filosofie, het actuele van deze vragen onderlijnd. Als het religieus pluralisme inderdaad een cultureel, sociaal en historisch feit blijkt te zijn, dan maakt dit echter ten voordele van het relativisme een onaanvaardbaar argument uit. De inhoud, de gedachten en de waarden van filosofische en religieuze tradities zijn noch onverschillig, noch arbitrair. Het is waar dat elk persoon om zich te oriënteren een inwendige gids bezit, het geweten, dat de stem van God in de mens is. Zijn eisen die ons in geweten verplichten, laten aan eenieder toe zich naar het goede en het heil te richten.

De drie uiteenzettingen dienden in de bespreking als aanzet tot boeiende discussies die de hele dag lang in een informeel kader en in een ontspannende sfeer werden voortgezet: in de tuin, tijdens de maaltijden, enz. De gedachtewisseling gebeurde in het Frans en in het Nederlands. Dankzij ieders goede wil hebben Daniël en Federico, respectievelijk Amerikaan en Italiaan, er zonder veel moeite kunnen aan deelnemen. Onder de meest besproken thema’s kunnen worden weerhouden: de plaats van de gevoelens in het publiek debat, de grondslagen en de aard van het democratisch debat, het statuut van de godsdienst en de plaats ervan in de openbare sfeer. Opgezet over dit experiment hebben de deelnemers reeds nu afspraak in september gemaakt voor een derde uitgave van deze ontmoetingen. Sommigen, nog meer ongeduldig, zijn reeds met enkele vrienden samengekomen om enkele der op de studiedag besproken thema’s verder uit te diepen.